سبد خرید 0
ورود / عضویت
کد تأیید به شماره شما ارسال می شود
Proceed With WhatsApp
ارسال مجدد کد یکبار مصرف(00:30)

سرگذشت کاغذ از زبان خودش

سرگذشت کاغذ

سرگذشت کاغذ (از قدیم تا به امروز)

در این مقاله از خط سیتی در زمینه آموزش خوشنویسی قصد داریم به ب بسم الله نوشتار یعنی کاغذ و سرگذشت کاغذ بپردازیم.🥰
  کاغذ | PAPER نوعی بافته گیاهی و مهمترین و اصلی ترین  وسیله نوشتن است. کلمه “کاذی” از زبان سانسکریت وارد زبان فارسی(کاغذ) شده است.  ظاهرا کاغذ را مردی چینی به نام “تسای لون” در حدود 105م  اهل شمال کانتون(جنوب چین) اختراع کرد. هر چند که کاغذ پیش از تسای لون نیز در چین تولید می­شد ولی او با ابداع شیوه ای نوین و اضافه کردن مواد و افزودنی های جدید( به ترکیبات خمیر کاغذ، اولین کاغذ با الیاف گیاهی به شکل آنچه امروزه وجود دارد را تولید نمود.
 کاغذ چینی مخلوطی از پوست درخت و گیاه کنف بود.  داستان اختراع کاغذ به مدت دو هزار سال با آب و تاب بیان شده است و تاریخ­دانان را گیج و دچار تناقض گویی کرده است. برخی ها معتقدن که الیاف ابریشمی اولین ماده ای بود که کاغذ از آن ساخته شد. از طرفی باستان شناسان کاغذ نازک و زرد رنگی کشف کرده اند که تاریخ آن به چهارهزار سال قبل از اولین اختراع تسای لون برمیگردد.
شاید همان طور که عده ای گفته اند، تسای لون فقط هنر کاغذسازی را که به وسیله نیاکانش اختراع شده را تکمیل کرده و الیاف گیاهی، الیاف لِه شدۀ ابریشمی، پوست درختان و کنف اضافه کرده و بدین صورت احتیاجات خطّاطان و دیگران را، برای بدست آوردن اوراق مرغوب و کم خرج برای نوشته ها و یادداشت­هایشان، مرتفع کرده است.

تاریخچه ای کوتاه از کاغذ (از ابتدا تا کنون)

لزوم ثبت، نگاهداری، و انتقال افکار، اندیشه ­ها، دانسته ها و ارتباط با هم نوع، از ابتدای تاریخ  انسان را واداشت تا هر راهی که می توانست بیازماید. کنده کاری روی دیوارۀ غار (از جمله غار لاسکو) با ابزارهای ابتدایی، یکی از این تلاش ها بوده که آثار آن بعد از هزاران سال برای ما به یادگار مانده است. کاغذ به عنوان یکی از مهمترین اختراعات بشر تا به امروز، اثری شگرف بر توسعه تمدن و فرهنگ بشری داشته است.  پیش از اختراع کاغذ، ملل و اقوام مختلف به نوشتن یا نقاشی کردن بر لوحه های گلی، سنگ، فلز، پوست درختان، پوست حیوانات، استخوان و … روی نهادند.

لوح های گلی (clay tablets)

لوح های گلی در منطقه بین النهرین، به عنوان یک رسانه نوشتاری و دیداری به ویژه برای نوشتن به خط میخی مورد استفاده قرار میگرفت. استفاده از این روش به 3500 سال قبل از میلاد برمیگردد. ابتدا سومریان و با گذشت زمان بابلی ها و آشوری ها، آن را به کار گرفتند.

سرگذشت کاغذ

پوست حیوانات (parchment)

 از دیگر مواردی که به طور گسترده برای نوشتن در طول قرون متمادی به کار گرفته می­شد، پ.ست حیوانات بود. ماده اصلی پوست (کاغذ چرمی یا پارشمنت) از حیواناتی همچون گاو، گوسفند، بز، آهو و در موارد محدودی الاغ و استر است. و ترجیحا از حیوانات کم سن و سال برای این منظور استفاده می­شده است. از جمله مزایای نوشتن بر روی پوست می توان به استحکام و ماندگاری بالای آن، امکان نوشتن بر هر دو طرف  ورق پوست، جلوه بصری و نمایانی بهتر مرکب بر روی آن اشاره کرد.

لوح های سنگی (stone tablets)

دوام لوح های سنگی به مراتب بالاتر از لوح های گلی بود ولی مردمان آن زمان با دو چالش روبرو بودند! چالش اول نوشتن بر روی یک جسم سخت با ابزارهای ابتدایی کار دشواری بود و چالش دوم سنگین بودن لوح ها زحمت نگهداری و حمل آنها را بیشتر میکرد.

سرگذشت خط

پوست چوب و برگ درختان (بامبو، درخت نخل، تالیپوت و پالمیرا و...)

برگ های درختان یکی از قدیمی ترین و ارزان ترین  مواد به کار گرفته شده  بوده است.کتابت بر روی پوست، چوب و برگ درختان پیشینه کهنسالی دارد و همواره مورد توجه مردمان تمدن­های باستان به ویژه در آسیای شرقی بوده است.

استخوان جانوران

مصری ها و اعراب بیش‌تر نوشته‌های خود را بر استخوان شانهٔ شتر یا سنگ‌های نازک سفید یا شاخه‌های پوست کندهٔ درخت خرما می‌نوشتند و به دلیل گرانی کم‌تر از پوست جانوران استفاده می‌کردند.

فلزات

در دوره ای کوتاه نوشتن بر روی ورقه‌های مسی، برنزی و گاهی طلا انجام می‌شد. لوح‌های زرین دورهٔ هخامنشیان از نمونه‌های آن‌هاست.

پاپیروس (papyrus)

مردم مصر باستان نزدیک به 3000 سال پیش از میلاد مسیح، سطح صاف و انعطاف پذیری را ساختند که قابلیت حفظ مرکب بر روی خود داشت. آنها اولین کسانی بودند که از گیاه پاپیروس به عنوان یک ماده نوشتنی استفاده کردند و کاغذی ساختند که به نام پاپیروس مشهور شد. پاپیروس گیاه آبزی علف مانندی است که ساقه سه وجهی دارد و طول آن به حدود 5متر میرسد. ساقه پاپیروس را به وسیله یک قلم نوک تیز به چندین رشته نازک و پهن تقسیم میکردند. بهترین کیفیت درجه یکم از مغز ساقه این گیاه بلند قامت حاصل می­شد.

کاغذ سمرقندی

نخستین کاغذی که ایرانیان ساختند، “کاغذ سمرقندی” بود. این کاغذ در برابر نیازهای کاتبان ایرانی و شرایط کتابت با قلم نی پدید آمد. تأیید استادان طراز اول خوشنویسی ایران نظیر سلطان علی مشهدی در “صراط السطور” از مرغوبیت خاص این کاغذ خبر می دهد. کیفیت مناسب این کاغذ سبب رونق تجارت آن شد، به طوری که سمرقند را به مرکز تجارت آن تبدیل کرد. مرغوبیت این کاغذ حتی به گرانی آن منجر گردید. به گونه ای که انواع مختلف آن در همه جا با رغبت و تحسین استقبال می شد. وقتی بایسنقر میرزا تصمیم به کتابت قرآن معروف و عظیم بایسنقری گرفت، دستور داد تا کاغذگران سمرقندی، تمامی تجربه و همت خویش را به کار گیرند تا تجربه و همت خویش را به کار گیرند تا بتوانند صفحاتی عظیم از این کاغذ پدید آورند. دیری نپایید که صنعت ساخت کاغذ از سمرقند یه اقصی نقاط دنیا گسترش یافت. دسترسی به کاغذ به عنوان پدیده ای نوین، باعث شکوفایی چشمگیری در کلیه رشته ها اعم از الهیات، علوم طبیعی، هنر و … گردید. کاغذ که در ابتدای ظهورش رقابت شدیدی با پوست و پاپیروس مصری پیدا کرده بود، سرانجام یه عنوان یک وسیله نوشتاری پیروز گشت و جایگزین آن­ها شد.

ایرانیان در فنون کاغذ سازی دست به نوآوری های جالبی زدند که به چند مورد اشاره میکنیم:

آهار زدن به کاغذ:

ایرانیان که در ساخت کاغذهای چرمی تجربه های فراوانی داشتند، کوشیدند تا آنها را در ساختن کاغذ جدید نیز به کار گیرند. از این رو، به کاغذ مایعی لعاب گونه از نشاسته گندم می زدند تا سطح کاغذ برای کتابت با جوهر مناسب تر گردد.

بهره گیری از "آب دنگ":

این دستگاه کوپه ای پُتک مانندی بود که  با چرخاب به حرکت در می آمد و از آن برای خرد کردن تکه های بزرگ چوب و تهیه خمیر کاغذ بهره می بردند.

بهره گیری از "قالب خیرزان":

نوار هایی از چوب خیزران را مانند حصیر به هم می بافتند و برگه های کاغذ خیس را برای آبکشی روی آنها میگذاشتند و  پس از اینکه آب گرفته می­شد، در حالی که ورقه­ها هنوز مرطوب بودند،  آنها را برمیداشتند. این کار به سازنده کاغذ ها امکان می داد که به طور پی در پی ورقه های نازک کاغذ را روی همان یک قالب آبکشی کند.

بهبود کاغذ و بازیافت آن:

با افزودن موادی مانند بزرک، پنبه و کهنه پاره های کتان به ترکیب کاغذ و همچنین بهره گیری از خرده های کاغذ و پارچه های کهنه کیفیت کاغذ را افزایش دادند. این روش علاوه بر اینکه در بهبود کیفیت کاغذ سودمند بود؛ شیوه ای از بازیافت نیز به شمار می­آمد.

کاغذ الوان:

استفاده از رنگ طبیعی گیاهان برای رنگ کردن کاغذ از تجارب قدیمی ایرانیان است. نمونه ای از آن کاغذ کاهی است که از کاه گندم و جو در ماده اولیه خمیر آن استفاده می­شد و مواد نشاسته ای و لعابی موجود در ساقه آن نیز سبب آهاری شدن کاغذ میگردید. گاهی در دوران کاغذسازی ایرانیان از رنگ های محلول در آب، حنایی، زعفران،ختمی، مازو، زاج و…. استفاده میکردند.

کاغذ در اروپا:

تا زمان جنگ های صلیبی، کاغذ در اروپا ناشناخته بود. دانش کاغذسازی از طریق مسلمانان وارد اروپا شد. به دنبال شکست اروپاییان درجنگ های صلیبی و پایان یافتن آن ها در شرق، تبادل فرهنگی بین مسلمانان و مسیحیان آغاز گشت و تجارت بنادر مدیترانه با مشرق زمین گسترش یافت.

سرگذشت انواع کاغذ

انواع کاغذ

امروزه تنوع (از نظر جنس، ضخامت، کارایی، ماندگاری و… ) کاغذ ها آنقدری زیاد است که رشته ای تحت عنوان “کارشناس تولید کاغذ و کاغذشناسی” در دانشگاه های اروپایی و امریکایی در دانشگاه ها ظهور کرده. مطالعات کاغذشناسی از چهار جنبه اهمیت کلی دارد. 
1.جنبه تاریخی و باستان شناسی
 2. جنبه هنری
 3. نسخه شناسی در اسناد و کتاب های خطی قدیمی
4. جنبه علمی
5. کاربرد ونیازهای متفاوت در عصر امروزی

نام برخی از کاغذهای مشهور:

بغدادی – هندی – خانبالیغ – اصفهانی – مصری – فرنگی – بخارایی – ترمه – ترمه اصفهانی – آهاری – ابری-ابریشمی – پوست دل آهو – حنایی – خراسانی – ونیزی – فرنگی نو – طلحی – نوحی – فرعونی – جعفری – طاهری – جیهانی – مأمونی – منصوری – مقتابی – دولت‌آبادی.

برخی از کاغذها منسوب به یک محل جغرافیایی خاص هستند:

 علت این نامگذاری به دلیل رواج بیشتر و بهتر این نوع کاغذ در آن منطقه میتوان اشاره کرد. همچون: کاغذ بغدادی، کاغذ هندی، کاغذ مصری، کاغذ بخارایی، کاغذ ازمیری، کاغذ استانبولی، کاغذ اصفهانی، کاغذ خراسانی، کاغذ آملی، کاغذ ایرانی، کاغذ چینی، کاغذ حلبی، کاغذ آهاری، کاغذ حَمَوی، کاغذ خانبالغ، کاغذ خطایی، کاغذ ونیزی، کاغذ خوقندی، کاغذ دمشقی، کاغذ سیالکوتی، کاغذ شاطبی، کاغذ شامی، کاغذ طرابلسی، کاغذ کشمیری، کاغذ فرنگی، کاغذ گُجَراتی و…

برخی از کاغذها منسوب به یک شخص خاص هستند:

کاغذ ابراهیمی، کاغذ جعفری، کاغذ جیهانی، کاغذ دولتشاهی، کاغذ دهقانی، کاغذ رشیدی، کاغذ سلیمانی، کاغذ طلحتی، کاغذ عادلشاهی، کاغذ فرعونی، کاغذ قاسم بیگی،کاغذ سلطانعلی، کاغذ مأمونی، کاغذ منصوری، کاغذ نوحی و…

برخی از کاغذ ها بر اساس معیارهای دیگر (جنس و ضخامت و کاربرد) نامگذاری شده اند:

کاغذ آهار مهره، کاغذ اکلسیری یا اِبلیسَری، کاغذ بُتی، کاغذ پشمین، کاغذ پنبه ای، کاغذ پوست دل آهو، کاغذ سنگی، کاغذ پوستی، کاغذ حریر هندی، کاغذ رسمی، کاغذ زر، کاغذ رزافشان، کاغذ مشقی، کاغذ مَسطَر، کاغذ نشاف، کاغذ نباتی، کاغذ گلاسه، کاغذ کاهی، کاغذ کرفت، کاغذ عروسکی، کاغذ الوان؛ کاغذ پلاستیکی، کاغذ رنگی و…

اندازه و استاندارد امروزی کاغذ

برای ابعاد کاغذ، تا کنون در زمان های مختلف و در کشورهای مختلف استانداردهای  متنوعی ارائه شده؛ با این حال امروزه، سازمان استاندارد بین المللی (International Organization for Standardization) ISO و استانداردهای آمریکا شمالی دو سامانه استاندارد مدونی می باشند که استفاده از این دو نوع تقسیم بندی متداول می باشد. در این استاندارد ها سه خانواده کاغذ با ابعاد مشخص وجود دارند که تصاویرشان را در زیر خواهید دید.

انواع کاغذ
انواع کاغذ
انواع کاغذ
دیدگاه شما

دیدگاهتان را بنویسید

اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
ارسال به ایمیل
https://khatcity.com/?p=8528